એસિડિટી, જેને સામાન્ય રીતે હાર્ટબર્ન અથવા એસિડ રિફ્લક્સ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે, તે એક પ્રચલિત પાચન સમસ્યા છે જે ઘણી વ્યક્તિઓને અસર કરે છે. તે ત્યારે થાય છે જ્યારે પેટનું એસિડ અન્નનળીમાં પાછું વહે છે, જેનાથી છાતી અને ગળામાં બળતરા થાય છે. જ્યારે પ્રસંગોપાત એસિડિટી સામાન્ય છે, ક્રોનિક અથવા ગંભીર કેસો વ્યક્તિના જીવનની ગુણવત્તાને નોંધપાત્ર રીતે અસર કરી શકે છે.
એસીડીટી એક એવી સમસ્યા છે, જે વ્યક્તિને ખુબજ હેરાન કરે છે. આ સમસ્યા કોઈપણ ઉમરના લોકોને થઈ શકે છે અને તેનું મુખ્ય કારણ પિત દોષ હોય શકે છે. શરીરમાં અગ્નિને કંટ્રોલ પિત દોષ કરે છે અને જો તે વધી જાય છે તો એસીડીટીની સમસ્યા વધી જાય છે. આમ, તો આ સમસ્યા ટીનએજર્સને પણ થઈ શકે છે, પરંતુ ઉમરલાયકને તે વધારે થાય છે. બાળપણમાં જેમ કફ અને વાત દોષ હેરાન કરે છે, તેવી જ રીતે મોટા થવા પર પિત દોષ હેરાન કરે છે.
એસીડીટીની સમસ્યા ઘણા લોકોમાં એટલી વધી જાય છે કે, તેને એસીડીટી માટે લગભગ દવા ખાવી જ પડે છે અને સાથે જ તેને ઘણી પ્રકારની પરેજી પણ પાળવી પડે છે. એસીડીટીની સમસ્યા જો વ્યક્તિને વધી જાય છે તો, વ્યક્તિને અલ્સર પણ થઈ શકે છે અને માટે જ ધ્યાન રાખવું જરૂરી છે. એસીડીટી થવા પર પેટમાં બળતરા તો થાય છે, પરંતુ સાથે જ છાતીમાં બળતરા, ગભરાહટ, બેચેની થવી, વારંવાર ઓડકાર આવવા અને પેટમાં ગેસ થવો તેને પણ એસીડીટીના લક્ષણ કહે છે.
આયુર્વેદિક ડોકટર પોતાના મત મુજબ તમે તમારા ડાયજેશન પર ધ્યાન નહીં આપો, તો તમે કોઈપણ પ્રકારનું ફૂડ જમશો, તેની સિધ્ધી અસર શરીર અને એસીડીટી ઉપર થશે. ખાવાની કોલેટી અને કોંટેટી બંને પર તેની અસર થાય છે અને જો તમને જરૂર કરતાં વધારે સ્ટ્રેસ થાય છે, તો પણ આ સમસ્યા વધી જાય છે.
એસિડિટીના સામાન્ય લક્ષણો
- છાતીમાં બર્નિંગ સનસનાટીભર્યા (હાર્ટબર્ન)
- ખાટા અથવા કડવા-સ્વાદ પ્રવાહીનું પુનઃપ્રાપ્તિ
- ગળવામાં મુશ્કેલી
- છાતીનો દુખાવો
- ખાંસી અને કર્કશતા
- ગળામાં ગઠ્ઠાની સંવેદના
એસીડીટીમાં વધારો કરનાર પરિબળો :
- 1) ઉતાવળ – ઉતાવળથી જમવું એ યોગ્ય નથી, આમ કરવું એ તમને વધારે હેરાન કરે છે.
- 2) ચિંતા – જે પણ લોકોની લાઇફસ્ટાઇલ વધારે ચિંતાથી ભરેલી છે, તેમને એસીડીટી વધારે થાય છે.
- 3) તીખ્ખુ – વધારે તીખ્ખુ, નમકીન અને ખાટુ જમવું, તમારા માટે સમસ્યા ઊભી કરી શકે છે.
આ બાબતોનું ડાયટમાં ધ્યાન રાખો
1) તમારે ખાટુ અને નમકીન જમવાનું ઓછું કરવું પડશે. ફ્રાઈજ, ચિપ્સ, ચાટ, પાણી પૂરી વગેરે ફૂડ્સ તમારી સમસ્યાને વધારી શકે છે.
2) ખરાબ થઈ ગયેલું ભોજન અથવા ફરમેંટેસને જરૂર કરતાં વધારે ન ખાવા જોઇએ.
3) જો તમે વધુ ચા-કોફીને પીવો છો તો પણ એસીડીટી તમને થઈ શકે છે.
4) ખાવા-પીવાનો સમય પર ન જમવા પર અથવા ઓછું પાણી પીવા પર પણ એસીડીટીની સમસ્યા થઈ શકે છે.
6) જો તમે વિરુધ્ધ આહાર કરો છો, જેમકે દૂધ અને ફળ, માછલી અને દૂધ અને દૂધ વગેરે ફૂડ્સ એકી સાથે જમો છો, કે, તો પણ આ સમસ્યા થઈ શકે છે, તેથી એકીસાથે ન ખાવું જોઇએ
7) જમવાનું સ્કીપ કરવું અથવા રાત્રે ખુબ જ લેટ જમવું, આ પણ એસીડીટીનું કારણ છે.
લાઈફસ્ટાઈલમાં આ વાતોનું ધ્યાન રાખો
1) જો તમે શરીરને પૂરતો આરામ નહીં આપો તો, પણ એસીડીટી વધી શકે છે.
2) જો તમે ખાતા સમયે કામ કરો છો ફોન વગેરે પર વધારે વાતચીત કરો છો અને જમવાનું સરખું ચાવીને જમતા નથી, તો પણ એસીડીટીની સમસ્યા થઈ શકે છે.
3) બિલકુલ કરસરત ન કરવી એ પણ એક કારણ થઈ શકે છે.
4) રાત્રે ઊંઘ ન આવવી એ પણ એક એસીડીટીનું કારણ હોય શકે છે.
5) આની સાથે જમીને તરત જ સૂઈ જવું એ પણ એસીડીટી વધારી શકે છે, જમ્યા પછી અને સૂતા પહેલાની વચ્ચે લગભગ 4 કલાકનો અંતર હોવો જોઇએ.
6) કુદરતી ઇચ્છાને કંટ્રોલ કરવી, એ પણ એસીડીટીનું કારણ બની શકે છે.
માનસિક તણાવથી દૂર રહેવું જોઇએ : આર્યુવેદિક નિષ્ણાત નું કહેવું છે કે, જો તમારી લાઇફસ્ટાઇલમાં વધારે સ્ટ્રેસ છે અને અન્ય માનસિક સમસ્યા છે જેમકે, એંગ્જાઈટી, ચિંતા, બળતરા, ક્રોધ, ડર, કોઈપણ વસ્તુથી અસંતોષી વગેરે છે તો તમારા જીવન પર અને હેલ્થ પર ઊંધી અસર કરે છે અને શરીરમાં પિત દોષને વધારવાનું કામ કરે છે અને તેથી જ એસીડીટી વધે છે.
તમારે આ નાની-નાની બાબતોનું ધ્યાન રાખવું જોઇએ, જેથી તમારી એસીડીટીની સમસ્યા ઓછી થઈ શકે છે. અને સાથે જ, તમારે કોશિશ કરવી જોઇએ કે એવા ફૂડ્સને શામિલ ન કરવા જોઇએ કે જેથી તમને એસીડીટીની સમસ્યા વધી શકે છે. અને જો તમારી સમસ્યા વધી રહી છે, તો તમારે ડોક્ટરની સલાહ જરૂરથી લેવી જોઇએ.
એસિડિટી વિશે વારંવાર પૂછાતા પ્રશ્નો
શું એસિડિટી હાર્ટબર્ન જેવી જ છે?
હા, પેટના એસિડ રિફ્લક્સને કારણે થતી બર્નિંગ સનસનાટીનું વર્ણન કરવા માટે એસિડિટી અને હાર્ટબર્નનો વારંવાર એકબીજાના બદલે ઉપયોગ થાય છે.
હું જમ્યા પછી એસિડિટી કેવી રીતે અટકાવી શકું?
જમ્યા પછી એસિડિટી રોકવા માટે, ટ્રિગર ખોરાક ટાળો, નાના ભાગોમાં ખાઓ અને સૂતા પહેલા ઓછામાં ઓછા 2-3 કલાક રાહ જુઓ.
શું ક્રોનિક એસિડિટી ગૂંચવણો તરફ દોરી શકે છે?
હા, જો સારવાર ન કરવામાં આવે તો ક્રોનિક એસિડિટી અન્નનળી, અલ્સર અને બેરેટની અન્નનળી જેવી ગૂંચવણોનું કારણ બની શકે છે.
શું હું લાંબા ગાળાની એસિડિટી રાહત માટે એન્ટાસિડ્સનો ઉપયોગ કરી શકું?
એન્ટાસિડ્સ અસ્થાયી રાહત આપે છે, પરંતુ લાંબા સમય સુધી ઉપયોગ પોષક તત્ત્વોના શોષણમાં દખલ કરી શકે છે. લાંબા ગાળાના ઉકેલો માટે આરોગ્યસંભાળ પ્રદાતાની સલાહ લો.
એસિડિટી માટે મારે ક્યારે તબીબી સહાય લેવી જોઈએ?
જો તમને વારંવાર અથવા ગંભીર એસિડિટી, ગળવામાં મુશ્કેલી, અણધાર્યા વજનમાં ઘટાડો અથવા છાતીમાં દુખાવો અનુભવો, તો તરત જ તબીબી ધ્યાન મેળવો.